Daftar Blog Saya

Sabtu, 22 Desember 2012

Lapatan ni “Suhi Niampang Naopat”

Nirongkom ni amanta : M. Sihotang

Redaktur Pelaksana Tabloid HorasDipudian ni ari on, nunga tung bahat halak hita batak nasopola be manganturehon hata batak nauli i. Adong mai ala maila tu angka parsaoranna. Tarlumobi ma muse molo angka halak hita na magodang di tano parserahan. Alai tahe, mardomu ala sai adong angka sekte-sekte namamboan haporseaon na mandok ruhut ni habatahon i, marharoroan  sian hasipelegeguon.
Ujungna gabe bahat halak batak naung manutungi ulos batak dohot namangkagigihon adapt napinungka ni ompuna sandiri.
Pinadomu ma muse sian angka pangantusion ni halak hita batak dipudian niarion lam leleng nunga lam manossang sian pangalapation ni habatahon nasasintongna. Sada naung marula mago sian pangantusion ni halak batak ima taringot, “haliluon naso tarpatudos”.
Alana, tung maol situtudo do dilupahon halak Batak naung parjolo borhat i haporseaonna tu Mulajadi Nabolon.
Alai, dung lam laon tingki, dilupahon ma i ala dung ro parbinotoan naimbaru.  Mardomu ala nunga mabiar halak Batak mandok hata Mulajadi Nabolon ala nunga gumodang bangsona i ima halak batak laho manginsahi hata Mulajadi Nabolon.
Alai ombas saonari on, lam pistar ma halak Batak, sai lam dilului ma hasintongan ni angka hata pandohan i, ujungna lam diparhatutu ma na so lilu do hape molo mandok Mulajadi Nabolon ima sijadihon nasa na adong di todung banua tongaon. Laos inon do mangihuthon parbinotoan dohot haporseaon ni halak Batak. Alai, ala naungro angka ugamo diganti ma goari gabe Debata. Molo diugamo ni dongan jolma nasing, digoarima Dewata.
Tubu muse ma goar nauli naung napinarsaorhon ni Negaranta ima goar hata Tuhan.
Alai nang pe songon i hurang dope parbinotoan ni natorop nabidang taringot tusi sian ugari ni Habatahon. Ndang haru binoto manang aha alasan ni nadeba halak hita aso sumulon nasida laho mangkatindangkon lapatan ni goar “Mulajadi Nabolon”.  Naboi dapot roha umbahen na sumulon halak batak manadok hata goar Mulajadi Nabolon ala nunga diuhum be goari sian pangantusion manang haporseaon ni angka sipelebegu manang angka jolma naso mananda Tuhan.
Hape molo nagka ompunta naparjoloi, sian pambahenan dohot sian parniulaanna do tarida haporseaonna. Ndang marhite haporseaonna tarida pambahenanna. Ai molo mangalangka nasida sai jumolo do marpingkir tu hata namandok, “ mangalangka tu jolo, manaili dompak pudi”.  Molo mangkatai nasida, sai jumolo diingot do hata namandok, “ jumolo dilat bibirmu asa dokkon hatam, jumolo holak bolonmu asa patalmak hundulanmu”.
Ai hot do dinasida uhum namandok, “sungkunon gogo jolma naposo, sungkunon gogo angka jolma natumua”. Ndang songon dizaman saonnarion naung lumlam be angka pangkataion ni halak batak naso pola be olo patujolohon hata marsantabi molo ditingki mangkatai diparsaoran ni habatahon. Diadopan ni angka ruhut ni harajaon ni adat batak pe nunga boi marlomo-lomo paharuarhon hatana songon soara ni sihapak-hapahi nadi hauma pamuroan.
Godang ma i alani hateamon ni roha tarlumobima muse marhite godang angka pansamotanna mambahen ibana lupa diangka ruhut ni parngoluon ni halakbatak. Godanganma marhite hajogalon dohot hajugulun nang hajigilon mambahen angka natua gabe sumurut mandok angka hasintongan. Hape asa boi mangkatai diparsaoran ni habatahon, ingkon jumolo do antusanta songon dia do lapatan ni hata raja, hata andung dohot hata datu. Asa marhitehon ruhut natoluondo angka raja molo mangkatai di loloan natorop.
Asa unang olo sitabaron hatanta diloloan ni mangajana, ingkon jumolo do antusan lapatan ni hata Rumang, Rimang, Ruhut dohot rahut.
Sada pangantusion naung mago manang ligon sian tonga-tonga ni halak batak sinuangen ima : Lapatan ni Suhi ni Ampang Naopat. Al;ana, molo angka ompunta najolo i sai dilului do hahotan ni harajaonna marhite : “marsuhi ni ampang na opat”. Alana, i do ojahan ni saluhut adat dohot uhum ni halak Batak. Laos ojahan  i ma nidokna : 1.Tona, 2. Poda, 3. Patik, 4. Uhum. Jala angka i do sabor na so jadi silangkaan jala ndang jadi suruhon manang laosan ni jolma namangolu.
Naung marpangoloion do halak batak tu Mulajadi Nabolon molo dung hot nasida di ruhut naopat nadi ginjangon jala pangolooionna i ma, pataridahon parniulaanna di haporseaon natogu jala napolin.
Dua bagian pandohotan ni Suhi ni ampang Naopat i, jala tong do opat hundulanna, ima; Parbinotoan, Haporseaon, Pangoloion dohot Parniulaan. Ai marhite parniulaan do angka ompunta naparjolo i laho mangkatidangkon haporseaonna. Ndada songon nadeba jolma sinuangen namalo marsipalessem tonggi hatana, alai songon sapot ni tuak pangalahona laos marponggol songon pussu ni boraspati na sohot di hadirionna molo mangkatai.
Asa na opat on pe muse tarrimpun do gabe sada, ima Habonoron. Pandohotan napaduahon ima; Haserepon, Habengeton, Hapantunon dohot Hahormaton.
Marhitehoni ma angka ompunta naparjolo i molo mangalean poda, sai jumolo do didok, “pantun do hanguluan, tois do hamagoan”.
Alana, molo hata haserepon, sai diajarhon angka ompunta do tuangka anakhona marhite hata, “jujur do mula ni hararakkat, asa bolus do mula ni hadedenggan”.
Na opat on tarrimpun gabe sada ima : Hadaulaton. Ima suhi ni Harajaon ni Mulajadi Nabolon pinahot ni halak Batak najolo di harajaonna. Ndang songon angka raja sinuangen naso pola mangantusi hadaulaton. Isarana, molo dung raja ibana, “langit so matombuk tano somaringgang nama di ibana parngoluonon”.
Dilapati do pandohan i di bagasan sada hata namndok; di si hita hundul disi do Ompunta Namartua Debata gabe sitindang. Marhitehon hatai ma angka ompunta naparjoloi asa umbiar do mamereng naso niida ni simalolongna sian apala marnida hagogoon ni jolma namangolu.
Alana, molo disi ojak harajaonna, disi ma ojak (singa ni) harajaon ni Mulajadi Nabolon. Ima Amanta Debata. Ndang songon angka pangaradoti sinuangen napatalikhon pisona tu andor namasak.
Sasintong ni sintongna, Ndang tarpatudos hata ni harajaon ni halak batak i, tu loloan ni jolma “napulpal” nasai olo mamonggolhon hata ni donganna holan alani sinadonganna naung lupa tu hata namandok, “naniandehon do umbahen nasige, naniarishon do umbahen nagabe hata”. Lapatnana, hata mamunjung ima hata lalaen, hata sabungan ima hata sampuran ni raja.
Alana, molo di hatiha saonnarion, nunga dohot be angka jolma sitihus nasai olo sumangkapi ugasan ni donganna boi mangkatindangkon haporseaonna tu Debata nata pe diparniulaanna siganup ari nasiarsihon dope ibana molo tu aek, sitabaon molo tu hau jala situtungon molo meak tu ramba.
Molo dihabatahon dipatolon do angka jolma sisngoni, dohot hata tolon namandok, “batu nagelleng do dongan ni batu nabalga, panginuman ni pidong sitapi-tapi. Mate nagelleng ma namartolon, mate nabalga ma namarmang-mang sahat tu naso adong pomparan ni nasida gabe siullus api.” Ima posi ni angka padan dohot patik ni batak tuangka jolma sitihus dohot angka pangoto-otoi.
Alai, molo jolma sinuangen, ndang pola mabiar be tu tolon ala daon ni gontingna nama tolon dinadeba halak hita.
Raja Uti, ima Raja parjolo di halak Batak na paojakhon harajaonna marhite hata “marsuhi ni ampang naopat”. Hombar tusi ma, molo manortor raja Uti ia gondang ni Raja i mangihuthon parbinotoan ni angka pargonsi digoar do gondang,”suhi ni ampang naopat”.
Ndada songon halak hita sinuangen naung lupa sian ruhut ni gonsi-gonsina. Lapatanna, tarlumobi ma molo ditano pangabahanon. Angka jolma naung pinatua pe ndang pola gurbak simanjujungna laho maminta gondang “ Poco-poco”. Dohot gondang “CICA ROWO”
Hape dihasubangkon halak batak do laho manortori ende naso nantusanna dohot mangkatahon hata nasobinotona. Ai tongka do tortoran naso gondang niba sai aduon hoda nareak. Alana, ai tung mansai mabiar situtu do halak batak tu hata namandok, “ halak do manortor, alai iba jujunganon”.
Asa tangkas antusan taringot hamalimon ni halak batak, ala marhitehon hamalimon dohot hasolamon ni angka ompu naparjoloima asa gabe ditonahon Mulajadi Nabolon  “maningahon” tu Raja Sisingamangaraja. Asa sian pandohotan ni na opat ragam natarsurat ondeng mahalak batak laho mangulahon “adat” dohot “uhum” songon  ojahan ni harajaonna. Jala ditandosi Raja Uti do i tu Raja Sisingamangaraja parjolo(I) asa hot pangulahonna di adat ni paradatan dohot di uhum ni paruhuman tarlumobima dipatik ni parpatihan. Asa unang olo patigorhon jolma ngeduk, pataluhon jolma partigor.
Disima tarida hata namandok, “sitingkos ni ari, sijujur ni ninggor. Tuginjang sora mungkit tu toru sora monggal tu lambung sora teleng”. Alana marhitehon parniulaan ni angka ompu naparjoloi do, asa tung suman tu pangalaho ni ninggala sibola tali.
Dung dipapita Raja Sisingamangaraja ojahan ni harajaon Bius, dipatota do asa marharajaon Suhi ni ampang na opat. Boi do dapotta namasaon di harajaon Bius godang naadong di Toba ima naginoaranna raja na opat. Ima Dongantubu, Parrahajon( Hula-hula), Boru dohot Dongan Sahuta. Didok ma i Raja Naopat gugun manang raja maropat. Molo tung adong pe angka partohap na asing, alai sian harajaon naopat inon do marharoroan.
Boi do idaonta hata i di adat Batak, ndang haru hot dope adat i ianggo so dipanjouhon dope tohonan tu suhi ni ampang naopat, ima na nidokna pandohotan ni ulaoni. Ima, Dongan tubu, Hulahula, boru dohot raja. Didok ma podana, “manat” mardongan tubu, “somba” marhula-hula, “elek” marboru, “pantun” marraja.
Laos dipaihuthon angka ompu naparjolo i do dohot uhum nahombar tusi. Molo sala halak batak maradophon “suhi ni ampang naopat”, ingkon; “sulangan”na do dongan tubu, “parpisoan”na  hula-hula, “parulosan” boru, “bulang-bulangan” ma raja.
Ima uhum molo tuangka jolma natois jala natungging dipangalaho jala jolma naso mangantusi di ruhut “Suhi ni Ampang Naopat”. Ala patik do i di halak batak naso jadi silaosan. Mang ise namangalaosi patik raya ni habatahon, “badanna di paruhuman tondina di parbeguan, pomparanna di parhansitan”.
Boi do pangkilalhononta di pangalahoni adapt batak i. Tung sura adong angka ulaon horja, sai jumolo do diontang angka raja dohot angka panungganei lao mangaransa huhut patotahon ulaon I ima naginoaranna, Ulaon Martonggo Raja”. Ai raja do paniroi di nasa naginomgomanna.
Dipasahat ma ulaon i tu raja asa raja i ma mangatur hombar tu ugari naung pinatik ni adapt di luat i. Isarana, tung sura pe adong muse angka pangkuling na haduk tu sipareon, manang ala nahurang talmis dai ni lompan, Raja nama mangabarai manang namangalusi hata i.
Ido umbahen didok natuatua; Bulung ni pinasa pangarahoti, hata ni Raja do pangaramoti. Ndang songon angka namasa saonnari godangan raja nagabe jolma pardandi. Alani aha umbahen nasongoni? Ala, “punggur-pungur pe nunga dipanangkok tu para-para laho mambahen soban. Jolma nagurdung pe nunga boi gabe raja parhata alani sinadongan”.
Dipudian ni arion, dung lam sungsang adat Batak nauli i, ujungna holan sada nama pangantusion ni halak Batak taringot tu suhi ni ampang naopat. Ima : Sijalo Bara, Tulang, Simolohon dohot Pariban. Molo pinatorang pe hatingkosan ni ruhut i, nunga gabe jolma siloak iba manang napamalo-malohon didok angka nadeba.
Godang do halak hita dipudian ni arion  mandok Dalihan Natolu do ojahan ni adat batak. Hape molo tasigati do pangantusion sisongoni, ima na so marhatutuhon hinaadong ni Raja Pangondian dihabatahon.
Alana, nunga godang halak hita hurang padirihon hapasangapon ni raja panotari adat dohot panuturi di uhum ni habatahon di hutana, manang ditingki horjana dohot di Biusna. Mardomu ala sumangap nama jolma namora dohot joma pareman tung pe sigotil monis ibana sian apala raja panuturi ni ruhut. Jala angka Natua-tua pe nunga gabe godang gabe jolma natarposo dipangkataion ni adt hape nunga marbontar be sitaruponna.
Hape, molo di halak batak, jolma sigotil monis, ima jolma panihai. Panihai di adat, panihai di parjambaran dohot di tohonan. Tudos do jolma sigotil monis songon  “ toguon hambing” naso hea olo pajoloon tu papaga nalomak. Alai molo pinalua hambingi di jolo, disarat-sarat ma parmahanna tu suga-suga”.
Molo Namasa sisaonnarion, “sitogu sabuk tu pudi do angka natua-tua, jala sigete nonang, sipalinjom hasintongan ni adat dohot uhum”.
Lapatanna, songon hata ni boru-boru nariting do pangkuling ni sitogu sabuk tu pudi. Ndang boi tarpasingot. Ima naginoaranna jolma naso tarpinsang manang jolma “sialo jolma sasolu”.
Aut tung sura pe molo dipodai asa marparbinotoan angka jolma sijogal rungkung, gabe insak-insak dohot ragam ni hata na roa do pamintoranna. Alana sai mandodoi rohana do angka jolma nasongon sigurampang nasai mangeder tu lambung molo mardalan. Molo hata saonnarion, sai marpolitik diparadatan. Ima angka jolma  naso mangantusi ruhut ni hatomanon dohot hapatunon tarsongon “pidong sitekka nasonggop di batangi ni hauma”. Nasi mamuji-muji dirina naummalo hape ibana do naummoto sian naoto.
Umbahen na masa pe pangalaho sisongoni, “Ala nunga mumpat be talutuk laos marongkat muse ma gadu-gadu. Ai nunga sesa be uhum naburuk ala  ni gartip ni jolma namabuk.
Halak Batak saonari godangan nama maroloan tu anakna songon taganing. Asal ma sonang roha ni naumposo, jahul pe taho pangkataionna i sian adat gabe dioloi angka natua-tua nama, ala dijaga rohana “hatangkangon” ni angka naumposo na girgir marumpamahon eme namasak gigagat ursa ala sompit ni pangantusionnamambahen gabe  amporotan diujungna. Alana sai duhut narata do digagat ursa ala adong dope gotana. Sai patujoloon do natua-tua mangkatai, jala inon do satingkosna.
Sai ingkon jagaon do hata namandok; natungging do na teal songon hudon na so hinarpean.  Manang Toal songon jambolang. Pauli-ulihon songon bilalang, hape nakotor do dibagasan. *

Tidak ada komentar:

Posting Komentar